Իշխանն առաջացել է Հայաստանի լեռնային գետակներում ժամանակին շատ տարածված կարմրախայտից և հատուկ է միայն Սևանա լճին: Յուրահատուկ կենսապայմաններ ունեցող Սևանա լիճ թափանցած կարմրախայտերն աստիճանաբար առանձնացել են իրենց ցեղակիցներից և, անցնելով ինքնուրույն զարգացման տևական ուղի, սկզբնավորել են իշխանին: Այդ է պատճառը, որ Սևանի իշխանը եզակի ձուկ Է:Իշխանը սաղմոնաձկների ընտանիքի միջին մեծության ձուկ է: Մարմինը գլանաձև է կամ իլիկաձև՝ ամբողջ երկարությամբ արծաթափայլ թեփուկներով պատված:
Իշխանն ունի 4 ենթատեսակ՝ ձմեռային իշխան, ամառային իշխան, գեղարքունի և բոջակ: Ստերջ վճակում նրանց բոլորի մարմինը պատվում է բազմաթիվ մանր, կլորավուն սև պուտերով, բացակայում են վառ կարմիր բծերը, իսկ ծնոտները համեմատաբար կարճ են: Բոլորն էլ արծաթափայլ են, չափավոր պարարտ, վարդագույն, համեղ մսով: Միաժամանակ, յուրաքանչյուր ենթատեսակ առանձնանում է իր ձևաբանական և էկոլոգիական առանձնահատկություններով՝ բնակվելով կամ բազմանալով լճի կամ նրա մեջ թափվող գետերի այս կամ այն մասում: Սնվում են ջրի հատակին ապրող մանր կենդանիներով, որդերով, խխունջներով, զանազան փափկամարմիններով:
.jpg)
Ձմեռային իշխանը, ամառային իշխանը և գեղարքունին աճում են արագ. 3–5 տարեկանում ունենում են մոտ 40 սմ երկարություն, 400–600 գ զանգված: Լճում հանդիպել են 15–16 տարեկան, 1 մ երկարությամբ և 16–24 կգ զանգվածով իշխաններ: Իսկ բոջակը իշխանի գաճաճ սեռն է՝ 6–7 տարեկանում ունենում է ընդամենը 200 գ զանգված և մինչև 35 սմ երկարություն:
Զուր չէ մեր ժողովուրդը այդ ձկանը տվել «իշխան» հնչեղ անունը. իր վայելուչ արտաքին տեսքով, գրեթե անփուշ, համեղ մսով և կենսապայմանների նկատմամբ ունեցած բծախնդրությամբ իշխանն արդարացնում է իր ազնվացեղությունը:Ներկայումս միայն արհեստական պայմաններում է աճեցվում և բազմացվում ամառային իշխան. Արարատյան դաշտի և Վայոց ձորի մարզի առանձին ձկնատնտեսություններում ստեղծվել են ձկնաբուծարաններ:
Իշխանը, որպես անհետացող տեսակ, գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում: Սևանա լճի մակարդակի իջեցման պատճառով տեղի ունեցած կենսաբանական փոփոխությունների և գերորսի հետեվանքով իշխանի պաշարները ներկայումս խիստ նվազել են:
No comments:
Post a Comment